Pierwsza pomoc – najważniejsze zasady i narzędzia, które ratują życie

Pierwsza pomoc to zbiór podstawowych działań, które każdy z nas powinien znać i umieć zastosować w sytuacjach nagłych lub wypadkowych. Bez względu na to, czy jesteśmy świadkami wypadku, obrażenia czy nagłego zachorowania, umiejętność udzielenia pierwszej pomocy może zdecydować o życiu lub zdrowiu drugiej osoby. W tym artykule omówimy najważniejsze zasady i zagadnienia związane z wykonywaniem czynności ratujących zdrowie i życie drugiego człowieka. Oprócz praktycznych wskazówek, przedstawimy również narzędzia do wykonywania pierwszej pomocy, które powinny znaleźć się w każdej apteczce medycznej.

Czym jest pierwsza pomoc? 

Pierwsza pomoc, znana również jako pierwsza pomoc przedmedyczna, to zbiór działań mających na celu natychmiastowe udzielenie pomocy osobie poszkodowanej lub znajdującej się w sytuacji zagrożenia życia, do czasu przybycia służb medycznych. Odpowiednia i szybka reakcja w przypadku nagłego wypadku lub nagłego zachorowania jest kluczowa dla zachowania zdrowia, bezpieczeństwa i ratowania życia osoby potrzebującej pomocy. 

Zasady udzielania pierwszej pomocy powinien przyswoić sobie każdy, ponieważ mogą one być kluczowe w ratowaniu życia i minimalizowaniu skutków urazów w nagłych sytuacjach. Celem pierwszej pomocy jest zapewnienie podstawowej opieki, opanowanie sytuacji, uniknięcie dalszych uszkodzeń oraz zapewnienie komfortu i wsparcia emocjonalnego osobie poszkodowanej. Bez względu na to, czy jesteśmy świadkiem wypadku, czy nagłego zachorowania, posiadanie umiejętności pierwszej pomocy może być decydujące w sytuacjach kryzysowych.

Zasady udzielania pierwszej pomocy 

Jeśli jesteś świadkiem lub uczestnikiem niebezpiecznego zdarzenia, powinieneś postępować zgodnie z zasadami udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej. Ważne jest, aby zachować spokój i opanowanie. Przed udzieleniem pomocy należy pamiętać o swoim własnym bezpieczeństwie. W tym celu warto założyć rękawice jednorazowe, a jeśli to konieczne – również maseczkę ochronną. Pozwoli to zminimalizować ryzyko zakażenia w kontakcie ze szkodliwymi substancjami. Jak udzielać pierwszej pomocy? Oto kilka wskazówek, co powinieneś robić krok po kroku:

Zadbaj o bezpieczeństwo

Dotyczy to bezpieczeństwa zarówno Twojego, jak i osoby, której udzielasz pierwszej pomocy! Konieczność udzielenia pomocy może zajść w dowolnym miejscu i o każdej porze. Takiej sytuacji mogą towarzyszyć niesprzyjające warunki atmosferyczne, a także okoliczności. Trzeba ocenić sytuację, zabezpieczyć i oznakować miejsce wypadku (np. na drodze), aby chronić też swoje życie. Należy wziąć pod uwagę własne możliwości i ograniczenia oraz zastosować środki ochrony osobistej. Idealnym rozwiązaniem będą rękawice jednorazowe czy maska do sztucznego oddychania, które ochronią Cię przed niebezpiecznymi substancjami.

Sprawdź, czy poszkodowany jest przytomny

Ten krok wydaje się jednym z najłatwiejszych elementów podczas udzielania pierwszej pomocy. Jednocześnie wymaga systematycznego sprawdzania stanu ratowanej osoby, jako że ten może się pogorszyć w każdej chwili. Ustalenie przytomności można określić przez: reakcję na głos (nawiązanie kontaktu werbalnego), reakcję na dotknięcie (dotknięcie twarzy, potrząśnięcie za ramiona) czy reakcję na ból (np. uszczypnięcie płatka ucha).

Poproś o pomoc

Warto pomyśleć o tym, żeby zaangażować osoby postronne, które mogą wesprzeć nas podczas udzielania pomocy. Często są to tak zwani gapie czy zwykli przechodnie, którzy mogą się zatrzymać, pomóc w zabezpieczeniu terenu lub wezwać pomoc, dzwoniąc pod numer 112. Powszechne jest, że wśród zebranych pojawia się zjawisko określone rozproszeniem odpowiedzialności, podczas którego większa liczba osób obserwujących zmniejsza prawdopodobieństwo reakcji. Wówczas najlepiej jest zwrócić się do wybranej osoby z tłumu lub – jeśli jest taka możliwość – wskazać osobę, którą należy wyznaczyć do danej czynności. Może to być pomoc przy resuscytacji, powiadomieniu służb czy zabezpieczeniu miejsca zdarzenia.

Udrożnij drogi oddechowe

Czynność tę wykonuje się w przypadku osób nieprzytomnych, aby przywrócić ich czynności życiowe do normy. Udrożnianie dróg oddechowych polega na usunięciu wszelkich przeszkód zalegających w gardle i jamie ustnej poszkodowanego, aby zapewnić swobodny przepływ powietrza do płuc. Na początek delikatnie połóż rękę na czole poszkodowanego, a drugą podtrzymaj podbródek i unieś go do góry. To pomoże otworzyć drogi oddechowe. Jeżeli w widocznym obszarze jamy ustnej znajdują się jakiekolwiek ciała obce czy substancje, usuń je za pomocą dłoni zabezpieczonej chusteczką lub jednorazową rękawicą ochronną.

Sprawdź oddech 

Koniecznie oceń, czy poszkodowany oddycha prawidłowo. W tym celu obserwuj ruchy klatki piersiowej – przyjrzyj się, czy klatka unosi się i opada regularnie. Ponadto sprawdź, czy słyszysz jakiekolwiek dźwięki oddechu. Jeśli nie masz pewności, zbliż własny policzek do nosa i ust poszkodowanego i nasłuchuj uważnie przez około 10 sekund.

Podejmij działania dostosowane do stanu poszkodowanego

Każda sytuacja jest inna, a zatem wymaga innego podejścia przy udzielaniu pomocy. W niektórych przypadkach konieczne może być jedynie ułożenie poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej, zatamowanie krwawienia czy unieruchomienie złamań. Inne sytuacje mogą też wymagać przeprowadzenia resuscytacji krążeniowo-oddechowej czy użycia defibrylatora do przywrócenia prawidłowej pracy serca.

Kto ma obowiązek udzielania pierwszej pomocy?

Obowiązek udzielenia pierwszej pomocy przedmedycznej ma każda osoba, która jest świadkiem sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia innego człowieka. Obowiązek ten dotyczy zarówno świadków wypadków, jak i ich uczestników. Zakres czynności, które należy wykonać, zależy od okoliczności wypadku i własnego bezpieczeństwa. Pierwszym krokiem jest zawsze wezwanie profesjonalnej pomocy przez wybranie numeru ratunkowego. Następnie należy ocenić stan poszkodowanego i podjąć odpowiednie działania takie jak udrożnienie dróg oddechowych, prowadzenie resuscytacji krążeniowo-oddechowej, zatrzymywanie krwawienia czy stabilizowanie złamań. 

Co grozi za nieudzielenie pierwszej pomocy?

Konieczność udzielenia pierwszej pomocy nieraz wiąże się z dużym stresem i obawą przed podjęciem jakichkolwiek działań wobec obcej osoby. Należy jednak pamiętać, że w momencie realnego zagrożenia zdrowia i życia nawet nieprofesjonalna pomoc jest lepsza niż żadna. Nieudzielenie pierwszej pomocy jest przestępstwem zagrożonym karą pozbawienia wolności do lat 3. Przestępstwo to polega na zaniechaniu udzielenia pomocy osobie, która znajduje się w stanie nagłego zagrożenia życia lub zdrowia, jeśli można było udzielić takiej pomocy bez narażania siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo. Nieudzielenie pierwszej pomocy może mieć tragiczne skutki dla ofiary, a także dla sprawcy, który może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej i cywilnej.

Resuscytacja krążeniowo-oddechowa, czyli RKO 

W niektórych sytuacjach udzielanie pierwszej pomocy może wiązać się z koniecznością wykonania resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO). Jest to zespół czynności ratowniczych, które mają na celu przywrócenie akcji serca i oddychania u osoby, która doznała nagłego zatrzymania krążenia (NZK). RKO polega na wykonywaniu uciśnięć klatki piersiowej i oddechów ratowniczych, które zapewniają przepływ krwi i tlenu do mózgu i serca. Resuscytację należy rozpocząć jak najszybciej po stwierdzeniu nagłego zatrzymania krążenia i kontynuować do czasu przyjazdu pogotowia ratunkowego lub powrotu spontanicznego krążenia.

Szybkie rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej może znacząco zwiększyć szanse na przeżycie osoby, która doznała nagłego zatrzymania krążenia. Bez natychmiastowego podjęcia działań, mózg osoby poszkodowanej może ulec uszkodzeniu z powodu braku dopływu tlenu w ciągu zaledwie kilku minut. Dlatego ważne jest, aby każdy był świadomy, jak udzielać pierwszej pomocy i rozpoczynać RKO w razie potrzeby.

Skuteczne ratowanie życia, czyli jak przeprowadzić resuscytację?

Resuscytacja jest niezwykle ważnym elementem czynności ratunkowych w przypadku nagłego zatrzymania krążenia. Aby czynności ratowania życia wykonywać prawidłowo, należy zawsze pamiętać o kilku kluczowych zasadach. Ile uciśnięć klatki wykonać? Jak dużo oddechów ratowniczych zastosować? Oto najważniejsze zasady wykonywania RKO u osoby dorosłej:

• Sprawdź, czy osoba nieprzytomna reaguje na głos lub dotyk. Jeśli nie ma reakcji, wezwij pomoc (112) lub poproś kogoś o to.
• Ułóż poszkodowanego na plecach na twardej i równej powierzchni. Odsłoń jego klatkę piersiową i sprawdź, czy nie ma widocznych przeszkód w drogach oddechowych (np. krwi, wymiocin, ciała obcego).
• Udrożnij drogi oddechowe przez uniesienie żuchwy i odchylenie głowy do tyłu. Sprawdź, czy osoba oddycha przez 10 sekund. Jeśli nie ma oddechu lub jest on nienaturalny (np. charczący), rozpocznij RKO.
• Wykonaj 30 uciśnięć klatki piersiowej w tempie około 100-120 na minutę. Uciśnij klatkę piersiową na głębokość około 5-6 cm. Po każdym uciśnięciu zwolnij nacisk, ale nie zdejmuj rąk z klatki piersiowej.
• Wykonaj 2 oddechy ratownicze przez zaciśnięcie nosa i dmuchnięcie powietrza do ust osoby nieprzytomnej. Każdy oddech powinien trwać około 1 sekundy i powodować unoszenie się klatki piersiowej.
• Powtarzaj cykl 30 uciśnięć i 2 oddechów, do momentu przybycia pomocy lub do odzyskania przytomności przez osobę nieprzytomną.

Resuscytacja u dzieci

Resuscytacja krążeniowo-oddechowa u dzieci różni się od RKO wykonywanej u dorosłego. Należy pamiętać, że u niemowląt należy uciskać klatkę piersiową dwoma palcami, u małych dzieci jedną ręką, a u dzieci starszych – dwoma rękami. Oto, jak krok po kroku wykonywać resuscytację u dzieci:

• wykonaj 5 wdechów ratowniczych,
• wykonaj 15 uciśnięć klatki piersiowej,
• wykonaj 2 wdechy ratownicze,
• kontynuuj resuscytację w sekwencji 15:2.

Co powinna zawierać apteczka pierwszej pomocy?

Nieocenione wsparcie w nagłych sytuacjach niesie apteczka pierwszej pomocy zawierająca podstawowe narzędzia i materiały medyczne. Dzięki nim możesz nieść skuteczną pomoc, kiedy konieczne jest tamowanie krwawienia, zabezpieczanie ran, stabilizacja urazów, zapobieganie infekcjom czy przywracanie krążenia.

W Polsce nie istnieją konkretne przepisy prawne określające obowiązkowy skład apteczki pierwszej pomocy. Polskie prawo zawiera jedynie ogólny przekaz dotyczący tego, że apteczka powinna zawierać artykuły umożliwiające udzielenie pierwszej pomocy oraz instrukcję obsługi, która opisuje skład zestawu. Istnieje szereg przydatnych produktów, w które warto zaopatrzyć apteczkę pierwszej pomocy. Co warto mieć w apteczce pierwszej pomocy? Jedne z najważniejszych elementów to:

• maska resuscytacyjna CPR
• koc ratunkowy (folia termiczna)
• rękawice jednorazowe
• gaziki nasączone alkoholem
• opaska elastyczna
• chusta trójkątna
• plastry na rany i przylepce
• gazy jałowe
• nożyczki i pęseta
• preparat do odkażania i przemywania ran
• preparat na oparzenia lub opatrunek hydrożelowy
• worek na odpady medyczne

Pamiętaj, że apteczka pierwszej pomocy powinna być przechowywana w łatwo dostępnym miejscu. Ustawodawca w Polsce wymaga odpowiedniego oznakowania miejsca przechowywania apteczki. Ponadto zadbaj o to, aby Twoja apteczka była dobrze zorganizowana i regularnie sprawdzana. Dzięki temu zyskasz pewność, że jej zawartość jest kompletna, a poszczególne elementy nie są przeterminowane.

Przygotuj się na udzielenie pierwszej pomocy

Choć konieczność udzielenia pierwszej pomocy może nadejść niespodziewanie, zawsze możemy przygotować się do takiej sytuacji. Niezależnie od tego, czym zajmujesz się na co dzień, warto pamiętać o aktualizacji swojej wiedzy z zakresu pierwszej pomocy. O tym, jak przystąpić do ratowania ludzkiego życia, możesz dowiedzieć się z licznych kursów, szkoleń, webinarów czy z materiałów edukacyjnych pochodzących z zaufanych źródeł. Pamiętaj, że udzielanie pierwszej pomocy to nie tylko obowiązek ratowników medycznych i profesjonalistów. Każdy z nas może stać się bohaterem, ratując życie czy zapobiegając dalszym obrażeniom osoby poszkodowanej. Oprócz niezbędnej wiedzy, warto zaopatrzyć się również w narzędzia pomocne podczas udzielania pierwszej pomocy. Zadbaj o to, by w domu, w pracy czy w podróży zawsze mieć dostęp do apteczki pierwszej pomocy. Dzięki temu wszelkie czynności ratunkowe mogą przebiegać znacznie sprawniej i przynieść lepsze efekty.